سنگ چینی

سنگ چینی، سنگ کریستال و مرمریت هر سه سنگ‌های بر پایه آهک هستند. سنگ‌های آهکی سنگ‌های رسوبی متشکل از کانی‌های کلسیت (CaCo₃) و دولومیت (CaMg(Co₃)₂) هستند. این سنگ‌ها به روش شیمیایی تشکیل می‌شوند. به این معنی که وقتی ترکیب آب نسبت به این کانی‌ها فوق اشباع شود، این کانی‌ها ته‌نشین شده و در نهایت سنگ رسوبی متشکل از آن‌ها تشکیل می‌شود. با قرار گرفتن سنگ‌ها تحت تاثیر دما و فشار بالاتر، برخی ویژگی‌های آن‌ها تغییر می‌کند. تاثیر دما و فشار باعث رشد اندازه بلورهای کانی، تراکم بافتی و افزایش مقاومت آن‌ها می‌شود. این سنگ‌ها که تحت تاثیر دما و فشار بالاتر تغییر کرده‌اند، در و‌اقع جزء سنگ‌های دگرگونی به‌حساب می‌آیند.

برای روشن‌تر شدن این موضوع مثالی می‌زنیم. مثال ساده و قابل درک آن خشت خام و تبدیل آن به آجر است. با پختن خشت خام مقاومت فشاری آن افزایش می‌یابد و به آجر تبدیل می‌شود. ما در این مقاله قصد داریم به بررسی بیشتر سنگ چینی بپردازیم.

علت نام‌گذاری سنگ چینی

برخی به اشتباه تصور می‌کنند که علت نام‌گذاری این سنگ واردات آن از کشور چین است؛ در صورتی که معادن آن در کشور خودمان وجود دارد. در واقع در کشور استخراج و فرآوری می‌شود.

اصطلاح سنگ چینی در دو دهه اخیر مصطلح شده است و احتمالا به این دلیل که در ضخامت‌های کم (کمتر از ۲ سانتی‌متر) در برابر ضربه صدای چینی می‌دهد، به نام چینی خوانده می‌شود.

تفاوت چینی و کریستال

در بسیاری از مقالات و سایت‌ها سنگ چینی و کریستال را سنگی واحد در نظر می‌گیرند. این دو سنگ از نظر ترکیب شیمیایی با یکدیگر تفاوتی ندارند؛ اما از نظر اندازه بلورهای کلسیت (CaCo₃) با یکدیگر متفاوت هستند. در سنگ چینی بلورهای کلسیت ریز و متراکم و فشرده هستند. در حالی که در سنگ کریستال بلورهای کلسیت اندازه درشت‌تری دارند یا به‌عبارت دیگر بافت سنگ بازتر است.

سنگ‌های چینی در معادن ایران

ایران ما در نقاط مختلف معادنی از سنگ‌های طبیعی را در خود جای داده است. همان‌طور که بیان شد، سنگ‌های چینی نیز از معادن داخلی استخراج می‌شوند. برخی از مهم‌ترین معادن چینی در ایران عبارتند از:

• سنگ چینی ازنا؛
• سنگ چینی نی‌ریز؛
• سنگ چینی سیرجان؛
• سنگ چینی الیگودرز.

در این بین چینی ازنا بهترین چینی ایران است. این سنگ ابتدا توسط مرحوم حاج قنبر رحیمی معروف به ارباب قنبر مورد بهره‌برداری قرار گرفت. به همین دلیل سنگ چینی ازنا با عنوان سنگ چینی ارباب نیز شناخته می‌شود. این سنگ کیفیتی به‌مراتب بهتر از سایر انواع سنگ‌های چینی دارد.

ویژگی‌های کلی سنگ چینی

در سنگ چینی تنوع چندانی در رنگ دیده نمی‌شود. این سنگ‌ها اغلب دارای بلورهای سفید یا خاکستری روشن تا کرم هستند.

کانی کلسیت جزء اصلی تشکیل‌دهنده این سنگ است؛ اما گاهی در آن مقداری کوارتز به‌عنوان کانی فرعی دیده می‌شود. با افزایش میزان کوارتز سختی سنگ افزایش می‌یابد. کوارتز یک کانی با ترکیب شیمیایی SiO₂ است که سختی بسیار بالایی دارد.

سنگ  چینی بافتی متراکم و مقاوم دارد. تخلخل آن نیز بسیار کم بوده و به حدود ۳/۰ الی ۲/۱ درصد می‌رسد. مقاومت خمشی این سنگ بین ۶ تا ۱۵ مگاپاسکال بوده و مقاومت کششی آن نیز به‌طور متوسط حدود ۴ مگا پاسکال می‌شود.

برش سنگ چینی

این سنگ توسط دستگاه‌های برش سنگ نرم برش داده می‌شود. معمولا برای برش آن به توری و رزین خاصی نیاز نیست؛ زیرا این سنگ تخلخل و فضاهای خالی رگه‌ای بسیار کمی دارد.

سنگ‌های چینی در سال‌های اخیر عمدتا به‌صورت سنگ اسلب فرآوری و بریده می‌شوند و از آن‌ها برای ایجاد فضای شیک داخلی استفاده می‌شود.

اخیرا برای اطمینان از مقاومت سنگ و افزایش طول آن عمدتا از سنگ‌های ضخیم‌تر هشت سانتی‌متری استفاده کرده‌اند.

کاهش استفاده از سنگ چینی در ساختمان‌سازی

سنگ چینی در سال های گذشته در بخش های مختلف پروژه‌های ساختمانی کاربرد بسیار زیادی داشت؛ اما در سال‌های اخیر با توجه به تنوع بالای تراورتن استفاده از سنگ چینی کمتر شده است. با  توجه به کاهش تقاضا در بازار میزان استخراج سنگ نیز نسبت به قبل کمتر شده است.

سنگ چینی سیرجان به‌دلیل مقاومت بسیار بالا و طرح زیبایی که دارد، هنوز طرفداران خود را دارد و به‌صورت عمده مورد استفاده قرار می‌گیرد. قیمت این سنگ نسبتا بالاست.

با توجه به رنگ روشن سنگ چینی استفاده از آن در زمان‌های بسیار قدیم به‌ویژه در مناطق گرمسیر مرسوم بوده است. در سال‌های گذشته به‌خصوص در مناطق گرمسیری از سنگ در نمای ساختمان استفاده می‌شد؛ اما به دلیل ناکارآمدی آن در نما و تنوع رنگی پایین، دیگر به اندازه قبل کاربرد ندارد. به جای این سنگ از تراورتن و سایر سنگ‌های ساختمانی طبیعی استفاده می‌شود.

از طرف دیگر از سال ۱۳۸۶ به‌دلیل قیمت پایین این سنگ در بازار داخلی، انبوه‌سازان مسکن به‌ویژه متولیان مسکن مهر به استفاده از آن روی آورده‌اند. شهرداری‌ها نیز از این سنگ برای اجرای مبلمان شهری و کف‌سازی معابر استفاده کردند. با این وجود میزان استخراج این سنگ در حال افت است.

سنگ چینی گزینه‌ای مناسب برای نما و فضای خارجی ساختمان

استفاده از سنگ چینی برای نما و فضای خارجی ساختمان تصمیمی کاملا فنی و صحیح به‌نظر می‌رسد. این سنگ از لحاظ جذب آب و چسبندگی دوغاب بین گرانیت و تراورتن است. به این معنی که به اندازه تراورتن جذب‌کننده دوغاب نیست؛ اما به اندازه گرانیت نچسب هم نیست.

رنگ روشن آن نیز باعث جذب کم گرما می‌شود. این ویژگی برای کاربرد در نمای خارجی ساختمان‌ها ویژگی قابل توجهی است. با توجه به رنگ روشن این سنگ و جذب پایین گرما، ساختمان از گرمای زیاد در امان می‌ماند.

مقاومت سنگ چینی در برابر هوازدگی نیز متوسط و قابل اعتناست. کیوبیک این سنگ نیز همانند کیوبیک گرانیت و تراورتن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از این سنگ در جدول‌سازی نیز استفاده می‌شود. استفاده در جدول‌سازی خیابان ولیعصر (عج) تهران نمونه‌ای از کاربرد این سنگ در جدول‌سازی است. استفاده از سنگ چینی در طرح بازسازی پیاده‌رو و جوی آب خیابان ولی عصر (عج) تهران انتخابی صحیح و حساب شده به‌نظر می‌رسد. در این طرح برای ساخت تمامی جدول‌های خیابان از میدان تجریش تا میدان راه‌آهن از سنگ چینی لایبید بدون هیچگونه فرآوری استفاده شده است. برای جلوگیری از لیزخوردگی در برخی بخش‌ها سطح جدول تیشه‌ای شده و مختصری ابزار خورده‌ است. علاوه بر این در برخی قسمت‌های کف کوبیک گرانیت و در برخی قسمت‌ها کوبیک چینی به‌کار رفته است.

کاربرد سنگ چینی در فضای داخلی ساختمان

کاربرد سنگ‌های ساختمانی تابع مد نیز هست. به این معنی که گاهی استفاده از برخی سنگ‌های خاص مد می‌شود. با توجه به رنگ سفید، خنثی و سرد این سنگ، در حال حاضر استفاده از آن مد نیست. به‌عبارت دیگر استفاده از آن در ساخت و ساز رونق چندانی ندارد.

یکی از عوامل اساسی استفاده از سنگ در طراحی فضای داخلی بنا خلق فضایی گرم و جذاب است. سنگ‌های چینی با توجه به رنگی که دارند، قابلیت ایجاد گرما و جذابیت مد نظر طراح را ندارد.

دلیل دیگر کاهش کاربرد این سنگ این است که این سنگ در کارخانه‌هایی با کیفیت ساب و برش پایین فرآوری می‌شوند. در حالی که فرآوری سنگ یکی از عوامل مهم در تعیین کیفیت آن است. ما به دلیل فرآوری بی‌کیفیت این سنگ عادت کرده‌ایم که آن را با کیفیت پایین، با ابعاد بیست سانتی‌متر در طول و در مکان‌های درجه چندم ببینیم. در واقع این عوامل و تاثیر روانی حاصل از آن در کاهش تقاضای استفاده از سنگ چینی در فضای داخلی موثر بوده است.

کاربرد سنگ‌های چینی در کفپوش ساختمان

یکی از کاربردهای این سنگ‌ها استفاده در کفپوش ساختمان است. معمولا از سنگ‌های مقاوم در کفپوش ساختمان استفاده می‌شود. با توجه به مقاومت مناسب سنگ چینی یکی از گزینه‌های انتخابی برای سنگ کفپوش ساختمان است.

آیا استفاده از سنگ چینی در آینده رونق بیشتری پیدا می‌کند؟

بعید نیست که در آینده با توجه به فرآوری خوب و ابعاد بزرگ این سنگ جایگاه تازه‌ای پیدا کند. همان‌طور که استفاده از تراورتن در سال‌های اخیر افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.

فاکتورهایی از قبیل عبور نور از سنگ که از پدیده‌های بسیار جذاب در معماری سنتی و مدرن است، مخصوص مرمرهاست؛ اما در برخی از سنگ‌های چینی نیز مشاهده می‌شود. مجموع این عوامل ممکن است در آینده سبب رونق کاربرد سنگ‌های چینی شود.

همان‌طور که در بخش‌های قبلی مقاله بیان شد، با توجه به کاهش تقاضا و قیمت این سنگ‌ها بسیاری از انبوه‌سازان مسکن به استفاده از آن روی آورده‌اند.

مزایای سنگ‌های چینی

قبل از انتخاب سنگ‌ها آگاهی از تمام مزایا و معایب آن‌ها ضروری است. برخی از مزایای برجسته سنگ‌های چینی به شرح زیر است:

• سنگ چینی مقاومت بالایی در برابر هوازدگی دارد؛
• تخلخل این سنگ پایین است و به‌همین دلیل در برابر نفوذ آب مقاومت بالایی نشان می‌دهد؛
• سنگ‌های چینی از جمله سنگ‌های خنک هستند که مقدار ناچیزی گرما جذب می‌کند؛
• با توجه به ساختاری متبلور، سنگ‌های چینی نور را از خود عبور می‌دهند؛
• امکان حکاکی روی این سنگ‌ها وجود دارد. به همین دلیل می‌توان نقش و نگارهای مختلف را روی آن پیاده کرد. با این وجود هرچند این سنگ‌ها تنوع رنگی پایینی دارند؛ اما با ایجاد طرح‌‌های مختلف ظاهر سنگ متفاوت می‌شود؛
• چینی استحکام و طول عمر بالایی دارد.

وجود عناصر فرعی در ترکیب سنگ‌ها قابلیت ایجاد رنگ‌های شگفت‌انگیز و منحصر به‌فردی را دارد. در برخی سنگ‌ها وجود کمتر از ۱ درصد آهن باعث ایجاد طیف‌های مختلف رنگ قرمز در آن می‌شود.

سنگ‌های چینی چه معایبی دارند؟

تنوع رنگ و ظاهر در سنگ‌های ساختمانی یک مزیت به‌شمار می‌رود.. متاسفانه در سنگ چینی تنوع چندانی در رنگ دیده نمی‌شود. این سنگ‌ها اغلب به رنگ‌های سفید و گاهی سفید با هاله یا رگه‌هایی زرد رنگ دیده می‌شود.

گاهی وجود مواد فرعی حتی در مقادیر پایین سبب ایجاد تنوع در رنگ سنگ‌ها می‌شوند. علاوه بر این وجود رگه‌های رنگی در سنگ‌ها به زیبایی و جذابیت آنها می‌افزاید. وجود هر ماده اضافی و ناخالصی در این قبیل سنگ باعث ایجاد تنوع رنگی در آن‌ها می‌شود. مهم‌ترین کانی‌هایی که باعث ایجاد رنگ در سنگ‌های مختلف می‌شوند در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرند:

• کلریت: وجود کانی کلریت در سنگ‌‌ها باعث ایجاد رنگ سبز می‌شود. رنگ سبز کانی کلریت مربوط به وجود آهن دو ظرفیتی یا آهن احیایی در ترکیب آن است؛
• لیمونیت؛ لیمونیت که در واقع اکسیدآهن آب‌داراست، سبب ایجاد رنگ‌های زرد متمایل به قهوه‌ای در سنگ می‌شود؛
• هماتیت: هماتیت در واقع کانی با ترکیب اکسید آهن است، این کانی طیف‌های متفاوتی از رنگ‌های قرمز و صورتی در سنگ ایجاد می‌کند.  آهن سه ظرفیتی یا اکسیدان موجود در هماتیت باعث ایجاد رنگ قرمز می شود؛
• کربنات منگنز: منگنز از عوامل ایجاد رنگ‌های زرد و قهوه‌ای است.

کلام انتهایی

سنگ چینی سنگی متبلور با بلورهای کلسیت به‌هم فشرده و ریز است. اندازه بلورها در سنگ‌های چینی ریزتر از سنگ کریستال است. در ایران چینی ازنا از بهترین نمونه‌های این سنگ ‌به‌‌شمار می‌رود.

این سنگ عمدتا در رنگ‌های سفید و گاهی سفید با رگه‌ها یا هاله‌هایی از رنگ زرد وجود دارد. سنگ‌های چینی در فضاهای داخلی و نمای خارجی ساختمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

با توجه به رنگ سفید و  خاصیت عبور نور، استفاده از آن در نمای بیرونی ساختمان به ویژه در مناطق گرمسیری مرسوم بوده است؛ اما به‌دلیل تنوع پایین رنگی در سال‌های اخیر شاهد کاهش کاربرد سنگ در ساختمان سازی بوده‌ایم. کاهش کاربرد و تقاضا نیز، کاهش استخراج را به دنبال داشته است.

با توجه به کاهش قیمت این سنگ در بازار، در سال های اخیر بسیاری از انبوه سازان مسکن به استفاده از آن روی آورده‌اند.

بیشتر